ساز‌های نادر موسیقی سنتی ایران | معرفی و بررسی کاربرد آن‌ها
در این مطلب می‌خوایم بریم سراغ این ساز‌های کمتر شناخته‌شده، ببینیم چه کاربرد‌هایی دارن و چه نقشی در موسیقی سنتی ایران دارن.
در مورد ساز‌های نادر و کمتر شناخته‌شده ایرانی چه می‌دانید؟
موسیقی سنتی ایران زیبایی‌ها و ظرافت‌هاش رو مدیون ساز‌های خاص و منحصربه‌فردیه که نام برخی از اون‌ها رو ممکنه کمتر شنیده باشین؛ ساز‌هایی که هر کدومشون یه داستان و کاربرد خاص دارن و صدایی از دل تاریخ و فرهنگ کهن ایران رو به گوش می‌رسونن. در این مطلب می‌خوایم بریم سراغ این ساز‌های کمتر شناخته‌شده، ببینیم چه کاربرد‌هایی دارن و چه نقشی در موسیقی سنتی ایران دارن.
ساز‌های نادر موسیقی ایران که شاید نشناسید
ایران ساز‌های سنتی بسیاری داره که هرکدوم نقش گسترده‌ای در موسیقی این مرز و بوم ایفا می‌کنن. بعضی از ساز‌های سنتی و قدیمی ایرانی، از دوران ایران باستان به جا موندن و به دلیل مسائل تاریخی و...، به اسم کشور‌های همسایه ایران مثل تاجیکستان، افغانستان یا کشور‌های دیگه ثبت شدن. اما در اصل این ساز‌ها ریشه در فرهنگ ایران‌شهر دارن و متعلق به ایران باستان هستن. در ادامه، شما رو با این ساز‌ها و کاربردی که دارن آشنا می‌کنیم.
رباب؛ نوایی آرام از دل تاریخ ایران
رباب یکی از ساز‌های قدیمی و کمتر شناخته‌شده در موسیقی سنتی ایرانیه که صدای خاص و عمیقی داره. این ساز از چوب و پوست ساخته می‌شه و صدای آروم و دلنشینی تولید می‌کنه که خیلی‌ها رو مجذوب خودش می‌کنه. رباب بیشتر توی موسیقی‌های محلی سیستان و بلوچستان به کار می‌ره و حس و حال خاصی رو به اجرا‌ها اضافه می‌کنه. اگر طرفدار موسیقی سنتی هستید، شنیدن صدای رباب می‌تونه یه تجربه متفاوت و لذت‌بخش براتون باشه.
رباب توی قطعات آرام و عرفانی استفاده می‌شه و به خاطر صدای خاصش توی کنسرت‌های محلی و حتی توی بعضی اجرا‌های کلاسیک هم دیده می‌شه. اگه علاقه‌مندید که بیشتر با این ساز و نوازندگانش آشنا بشید، پیشنهاد می‌کنم نگاهی به فهرست کنسرت‌های خوانندگان سایت تابلو بندازید؛ شاید توی یکی از این کنسرت‌ها، رباب بخشی از اجرا باشه و شما رو بیشتر با این ساز آشنا کنه.
قانون؛ ساز زنده و پرطنین موسیقی ایرانی
قانون یه ساز زهی با شکلی شبیه ذوزنقه بزرگه که روی سطحش کلی سیم کشیده شده. وقتی نوازنده با انگشتاش روی سیم‌ها ضربه می‌زنه، صدایی خیلی خاص و زنده ازش درمیاد. قانون توی موسیقی سنتی ایرانی جایگاه ویژه‌ای داره و نوازنده‌های ماهری باهاش می‌تونن قطعات پیچیده و جذابی اجرا کنن. صدای قانون هم دلنشینه و هم شور و انرژی زیادی رو داخل خودش جا داده. این ساز بیشتر توی کنسرت‌های موسیقی سنتی و محلی استفاده می‌شه و حس و حال موسیقی ایرانی رو زنده نگه می‌داره.
دوتار؛ صدایی ساده، اما پر از احساس
دوتار از اون ساز‌های ساده، ولی پر از احساسه که بیشتر توی خراسان و ترکمن‌صحرا به کار می‌ره. این ساز فقط دو تا سیم داره، ولی صدایی که تولید می‌کنه خیلی عمیق و تاثیرگذاره. دوتار بیشتر توی موسیقی‌های محلی و حتی توی مراسم‌های آیینی و مذهبی استفاده می‌شه. نواختن دوتار نیاز به مهارت خاصی داره و نوازنده‌های محلی با این ساز صدا‌هایی خلق می‌کنن که واقعا شنیدنی و خاصه. دوتار خیلی در اجرا‌های سنتی ایران مرسوم نیست و اگر می‌خواید به صدای این ساز گوش بدید، باید سفری به خراسان و ترکمن‌صحرا داشته باشید.
تنبور؛ صدای معنویت و عرفان در موسیقی ایرانی
تنبور یکی دیگه از ساز‌های قدیمی و خاص موسیقی ایران به حساب میاد که بیشتر توی مناطق غربی ایران مثل کرمانشاه و کردستان استفاده می‌شه. صدای تنبور خیلی عمیق و معنویه و بیشتر توی موسیقی‌های عرفانی و مذهبی شنیده می‌شه. نواختن تنبور یک حس آرامش و ارتباط خاصی با شنونده ایجاد می‌کنه و نوازنده‌های این ساز واقعا با دل و روح خودشون این ساز رو می‌نوازن.
اگر علاقه‌مند به موسیقی‌های عرفانی و آرامش‌بخش هستید، بد نیست اجرای زنده‌ای با حضور تنبور رو تجربه کنید. اگر شرایطش رو داشتید، می‌تونید وارد جمع‌های عرفانی و دراویش بشید و صدای زیبای این ساز رو از نزدیک گوش بدید. درست مثل ساز دوتار، تنبور هم خیلی در اجرا‌های سنتی ایران مرسوم نیست و بیشتر یک ساز محلی به حساب میاد.
نی‌انبان؛ ساز شادی‌آفرین جنوب ایران
نی‌انبان یکی از ساز‌های بادیه که بیشتر توی جنوب ایران و مخصوصا بوشهر و هرمزگان شهرت داره. این ساز از یک کیسه پوستی و چند تا لوله تشکیل شده که وقتی باد توش دمیده می‌شه، صدایی پرانرژی و خاص تولید می‌کنه. نی‌انبان بیشتر توی جشن‌ها و مراسم‌های شادی استفاده می‌شه و همیشه یه حال و هوای خاص به فضا هدیه می‌ده.
اگه دوست دارید یک اجرای زنده با نی‌انبان رو ببینید و حس و حال جنوب ایران رو از نزدیک تجربه کنید، حتما سفری به جنوب ایران داشته باشید. در بیشتر دورهمی‌های شبانه و مراسمی که در شهر‌های جنوب ایران برگزار می‌شه، نی‌انبان هم وجود داره و نوازندگان به نواختن این ساز خاص می‌پردازن. همچنین علاوه بر مراسم مختلف، نوازندگان خیابانی زیادی هم در جنوب هستن که ترانه‌های زیبای جنوبی رو با نی‌انبان می‌نوازن و کسب درآمد می‌کنن.
چنگ؛ افسانه‌ای‌ترین ساز موسیقی ایران
چنگ یکی از اون ساز‌های افسانه‌ای و قدیمی موسیقی ایرانیه که توی تاریخ ایران جایگاه ویژه‌ای داشته. این ساز زهی-ضربی صدای خیلی لطیف و آرومی داره و بیشتر توی موسیقی‌های باستانی و کلاسیک استفاده می‌شده. چنگ به مرور زمان کمتر مورد استفاده قرار گرفته، ولی هنوز هم توی بعضی از اجرا‌های خاص و تاریخی می‌تونید صدای این ساز رو بشنوید. چنگ بیشتر برای اجرا‌های آرام و احساسی مناسبه و صدای ملایمش دل خیلی‌ها رو می‌بره. خیلی‌ها می‌گن که چنگ ایرانی مادر ساز هارپ غربیه، اما هنوز هیچ سند تاریخی محکمی برای این اد‌ها پیدا نشده. ولی همچنان بسیاری از افراد معتقدن که هارپ غربی از چنگ باستانی ایران نشات گرفته.
هر ساز ایرانی داستان خاص خودش را دارد
موسیقی سنتی ایران پر از ساز‌های خاص و کمتر شناخته‌شده‌ایه که هرکدومشون داستان و روح خودشون رو دارن. از رباب گرفته تا نی‌انبان و چنگ، این ساز‌ها نه‌تن‌ها بخشی از تاریخ و فرهنگ ما هستن، بلکه با صدای منحصربه‌فردشون تجربه‌ای متفاوت از موسیقی رو به گوش می‌رسونن. اگه دنبال شنیدن این ساز‌های نادر توی اجرا‌های زنده هستید، حتما پیشنهاد می‌کنیم که به شهر یا منطقه‌ای که اون ساز ازش بیرون اومده سفر کنید. اینطوری می‌تونید هم صدای ساز مورد علاقه‌تون رو از نزدیک بشنوید و هم اینکه با فرهنگ بی‌نظیر اون منطقه آشنا بشید.
